آیا شما نیز دچار خشکی دهان هستید؟
خشکی دهان یکی از مشکلات نسبتا رایج در دوران سالمندی است که می‌تواند باعث ترک‌خوردگی لب‌ها و منجر به بروز بوی بد دهان شود. مخاط داخلی دهان و گونه‌های سالمندان نیز ممکن است متعاقب خشکی دهان، زخم شود. زخم و التهاب زبان، بیماری‌های مکرر لثه و عفونت غدد بزاقی نیز در این افراد نستبا شایع است. تکلم و بلع برایشان مشکل می‌شود و احتمال پوسیدگی دندانشان نیز افزایش می‌یابد.
خشکی دهان در سالمندان بیشتر دیده می‌شود زیرا یکی از موارد زمینه‌ساز خشکی دهان، ابتلا به برخی بیماری‌های زمینه‌ای و مصرف برخی داروهاست که بسیاری از سالمندان به دلیل شرایط جسمی‌شان ممکن است آنها را مصرف کنند.
خشکی دهان در کدام سالمندان شایع‌تر است؟
سالمندان مبتلا به نشانگان شوگرن، دیابت کنترل‌نشده، پارکینسون، سرطان (به ویژه اگر تحت پرتو‌درمانی باشند)، سکته مغزی، آلزایمر، آلرژی، انسداد مجاری تنفسی، انحراف بینی، افسردگی و سالمندانی که عادت دارند با دهان باز بخوابند، بیش از دیگران در معرض خطرند. سالمندانی که به دلیل بیماری‌هایی مانند اسهال و استفراغ، مایع بدنشان کم شده باشد نیز احتمال ابتلایشان بیشتر از دیگران است. سالمندانی که سیگار می‌کشند نیز در معرض خطرند. کار و ورزش و تحرک طولانی مدت در محیط گرم نیز احتمال ابتلا به خشکی دهان را افزایش می‌دهد.
کدام داروها می‌توانند باعث خشکی دهان شوند؟
داروهایی که باعث خشکی دهان می‌شوند، بسیار زیاد و متنوع‌اند ولی از شایع‌ترین آنها می‌توان به این موارد اشاره کرد: آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای ضدفشار‌خون، آنتی‌دیورتیک (کاهش‌دهنده حجم ادرار)، شل‌کننده‌های عضلانی، داروهای ضد‌افسردگی و داروهای ضداسهال.
روش‌های تشخیصی
شرح حال بیمار برای پزشک بسیار موثر است. البته برخی راه‌های تخصصی آزمایشگاهی نیز وجود دارند که به تشخیص بهتر کمک می‌کنند:
- سیالومتری: در این روش، دهان بیمار با ماده اسیدی ضعیفی تحریک و میزان جریان بزاق اندازه‌گیری می‌شود.
- سیالوگرافی: در این روش، غدد بزاقی و مجاری آن رادیوگرافی و بررسی می‌شوند. سیالوگرافی روش مهمی برای تشخیص وجود توده و سنگ‌های غدد بزاقی است.
- نمونه‌برداری: برای این کار معمولا نمونه کوچکی از بافت غده بزاقی گرفته و به آزمایشگاه ارسال می‌شود. نمونه‌برداری بیشتر برای بیماران مشکوک به سرطان یا بیماری شوگرن انجام می‌شود.
توصیه های درمانی
- نخست باید عامل زمینه‌ساز شناسایی و برطرف شود؛ مثلا اگر بیمار دیابت کنترل‌نشده دارد، با تجویز داروی مناسب و رعایت رژیم‌غذایی می‌توان دیابتش را کنترل کرد.
- لازم است داروهای مصرفی بیمار بررسی شوند. قطع خودسرانه دارو به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود. قطع دارو یا تغییر آن باید با نظر پزشک باشد.
- داروهایی وجود دارند که می‌توانند ترشح بزاق را افزایش دهند. این داروها علاوه بر ترشح بزاق از پوسیدگی دندان‌ها جلوگیری و حتی در عفونت‌های دهانی نیز نقش درمانی ایفا می‌کنند.
- مایع خوراکی‌ای که بیمار مصرف می‌کند، باید از نوع بدون گاز و بدون قند باشد. خوردن آدامس زایلیتول نیز به ترشح بیشتر بزاق کمک می‌کند.
- مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین یا اسیدی و غذاهای خشک و تند و بیش از حد گرم و سرد نیز ممنوع است.
- مصرف هر‌گونه ماده الکلی باید قطع شود چون الکل، خشکی دهان را تشدید می‌کند. مصرف کافئین هم باید به حداقل برسد و از جویدن یا استعمال توتون و تنباکو پرهیز شود.
- بیماران می‌توانند در اتاق خود دستگاه بخور بگذارند، به‌خصوص کسانی که به دلیل انحراف بینی یا آلرژی نمی‌توانند شب‌ها از طریق بینی تنفس کنند.
محلول ویژه برای درمان خشکی دهان
وقتی فردی به علت وجود بدخیمی در سر و گردن رادیوتراپی می‌شود، غدد بزاقی‌اش به تدریج کوچک و کم‌کار و دچار خشکی‌دهان می‌شوند. مهم‌ترین توصیه برای از بین بردن این عارضه، مصرف مداوم آب است. چنین بیمارانی باید بطری آبی همراه داشته باشند و با خشک شدن دهان چند جرعه از آن را بنوشند.
جویدن آدامس‌های بدون قند نیز موثر است. همچنین می‌توان دو قطره آب‌لیمو را با یک قاشق چایخوری روغن زیتون مخلوط و روزانه ۵-۴ بار مقداری از آن را داخل دهان مزه‌مزه کرد. روغن زیتون به حرکات دهان و آب‌لیمو به ترشح بزاق کمک می‌کند. این روش سنتی بهترین روش برای از بین بردن خشکی دهان است. در داروخانه‌ها نیز بزاق‌های مصنوعی به اشکال مختلف مثل خمیر دندان، اسپری و دهانشویه وجود دارد که بیماران می‌توانند آن را تهیه کنند.