بهترین زمان و مدت زمان مناسب استحمام

 
 

از دیدگاه طب سنتی

استحمام یا حمام کردن برای شستشوی موهای سر و پوست بدن یکی از الزامات برای رعایت بهداشت فردی می باشد که رعایت نکاتی قبل از استحمام، در حین استحمام و بعد از آن برای سلامتی یا شستشوی بهتر لازم است که بسته به مزاج هر فرد یکسری از این اعمال متفاوت هستند. استحمام همانند بسیاری از کارهایی که در طول شبانه‌روز انجام می‌دهیم، دارای آدابی مخصوص به خود است که عدم رعایت آنها می‌تواند مشکلاتی را برای فرد فراهم کند.

نکات و توصیه های مربوط به قبل از استحمام و محیط حمام از دیدگاه طب سنتی:

1) بعد از هضم غذا به حمام بروید، یعنی با معده سبک و گرسنه رفتن باعث ضعف و با شکم پر حمام رفتن باعث فساد غذا می شود.

2) استحمام در حالت ناشتا ضرر دارد و حتی برای افرادی که می خواهند غسل کنند توصیه می شود با خوردن مقداری عسل از ناشتایی دربیایند. حمام با شکم خالی باعث ضعف کلی بدن می شود.

3) افرادی که پوست سالمی دارند، قبل از حمام روغن مالی و تدابیر خاص نمی خواهند.

4) مطمئن باشید تا آب و محیط حمام گرم باشد. البته افراد گرم مزاج، حمام شان باید مقداری سبک تر و دمای آن متعادل تر باشد.

نکات و توصیه های مربوط به نحوه استحمام از دیدگاه طب سنتی :

1) واجبی یا نوره را باید روی پوست خشک بگذارید، یعنی قبل از خیس شدن بدن و به غیر از سر و صورت، می توانیم در تمامی بدن استفاده کنیم. قرار دادن نوره روی پوست خیس، باعث سوزاندن پوست می شود.
قبل از خیس کردن پوست در حمام باید پودر نوره را با مقداری آب گرم مخلوط کرده و روی پوست بگذارید و نباید مدت طولانی روی پوست باشد و  مدت زمانی که مو براحتی کنده می شود، بسته به پوست افراد کفایت می کند که حدود ده دقیقه می باشد.
طبع واجبی شدیداً سرد و خشک است لذا افرادی که دارای طبع به شدت گرم و خشک هستند (غلبه شدید صفرا) و پوستشان گرم و خشک است ممکن است بعد از استفاده از واجبی مخصوصاً در بار اول شاهد زدن جوش های ریز باشند که طبیعی است و باید موضع را چرب نمایند تا جوش ها از بین بروند، ضمناً توصیه می شود مدت کمتری واجبی را روی پوستشان بگذارند.
ضمناً واجبی را به غیر از سر و صورت برای تمام پوست بدن می توانید استفاده نمایید.

2)  برای کیسه کشی ابتدا لازم است بدن زیر آب گرم و بخارهای حاصل از آن برای مدتی طولانی خیس بخورد و سپس با استفاده از روشور و کیسه پشمی، کیسه کشیده شود و چرک روی پوست قبل از تماس با صابون از پوست جدا گردد.
کشیدن روشور و کیسه پشمی به پوست صورت باید به طور نرم و آرام و هفته ای یک بار در حمام گرم انجام شود.

3) بعد از کیسه کشی، با صابون مورد تایید مانند صابون قهوه ای یا صابون زیتون به صورت نشسته، یکی دو بار موی سر را بشویید، برای اینکار به صورت ماساژ معمولی با کف دستهایتان، صابون را به سرتان بمالید و از چنگ انداختن خودداری کنید و به هیچ وجه از شامپو استفاده نکنید.
برای بدن نیز صابون را غیر مستقیم استفاده کنید و آنرا به لیف بمالید و لیف را به بدن بکشید، ضمناً از لیف زبر استفاده نشود و کف صابون برای طولانی مدت روی بدن نماند.
صورت را می توانید روزانه با آب خالی و به صورت هفتگی با لیف و کف صابون زیتون یا قهوه ای بشویید.
لازم به ذکر است، صابون قهوه ای با صابون زیتون کارایی متفاوتی دارند. صابون قهوه ای برای افرادی که ریزش مو دارند و یا دارای موهای چرب هستند، مناسب است و صابون زیتون برای موهای خشک بهتر است.

4) در استفاده از سنگ پا، هیچ گاه صابون را به سنگ پا نکشید چرا که با این کار تکه هایی از صابون لای سوراخهای سنگ پا می ماند و ممکن است باعث ایجاد آلودگی شود، برای استفاده از سنگ پا، باید ابتدا کف ایجاد شده از صابون را به کف پا بمالید، سپس سنگ پا را به کف پا بکشید.

5) گل سرشور مو را نرم نرم می کند و دقیقاً مانند نرم کننده های شیمیایی کارایی دارد.
بعد از استحمام و پایان حمام، قبل از خروج، مقداری گل سرشور را خیس کرده و روی سر بمالید و بعد از چند دقیقه سر را بشوید و خارج شوید. با اینکار موها خیلی خوش فرم می ایستد.

6) درصورت نیاز به لایه برداری از شیر ترشیده تازه استفاده شود (قبل ازحمام به پوست مالیده و ماساژ ملایم داده و حدود 10 دقیقه بعد شسته و سپس حمام نمایید.)

7) قبل از خروج از حمام، کمتر از یک دقیقه آب سرد را روی پایتان بریزید (مچ پا به پایین)

8) بدنتان را یکباره سرد نکنید و به سرعت در معرض هوای سرد قرار نگیرید. حتی بلافاصله پس از شستشوی بدن خود را در معرض جریان هوا قرار ندهید.

9) پس از استحمام بدن خود را با حوله، خوب خشک نموده و حوله را با خشونت به پوست نمالید.

10) بلافاصله فعالیت نکنید، بلکه مدتی بنشینید.

11) علی رغم اینکه احساس عطش دارید ولی به مدت 30 الی 60 دقیقه آب نخورید و اجازه بدهید حرارت حاصل از استحمام فروکش کند. اگر خیلی تشنه شدید، مقداری آب ولرم را کمی شیرین کنید و آنرا مزه مزه نمایید و بیرون بریزید یا اینکه جرعه جرعه میل کنید.

12) بلافاصله لباس نپوشید و مدتی حوله به تن داشته باشید، چرا که افراد مخصوصاً با طبع تر، بدنشان بعد از استحمام رطوبتی دفع می کند که جذب حوله می شود و اگر لباس به تن داشته باشند، باعث خیس شدن آن می گردد.

13) سرتان را کاملاً خشک کنید و با کلاه یا دستار سرتان را ببندید، حتی اگر در جای گرم و زیر آفتاب هستید و در این زمینه اهل بیت چنین عمل می کردند. سشوار اگر حرارت آن خیلی شدید و به ریشه مو نزدیک نباشد که باعث سوزاندن ریشه مو شود، مشکلی ندارد مخصوصاً برای افرادی که طبیعت سرد دارند یا سرشان سرد است.

14) افرادی که گرمی و خشکی دارند یا سردی و خشکی دارند، عمدتاً بعد از حمام پوستشان خشک تر می شود که توصیه می شود، روغن مالی کنند. افراد با طبع گرم و خشک با روغن بنفشه و افراد با طبع سرد و خشک با روغن بادام شیرین یا زیتون روغن مالی کنند. مخصوصاً قسمتهایی از پوست بدن که بیشتر در معرض خشکی است، مانند سر و صورت و گردن و دست و پا.

15)  در حمام لازم است از خوردن و آشامیدن احتراز کنند . چون به علت گشادگی رگ ها ،موجب سرعت نفوذ غذای هضم نگشته  به دور ترین نقطه ازاعضائ بدن  گردد.  (قانونچه در طب )

16)  بهترین وقت حمام برای حفظ تندرستی افراد سالم ،پس از ورزش و پیش از غذا است، زیرا فضولات بدن  را که هنوز بخش غذائی آن گوارش نیافته ،از مجرا ها عبور  می دهد و این فزونه ها(فضولات ) را تحلیل برده  و در برخی اندام ها جایگزین و سبب تولید بیماری می شود البته لازم است  بعد از ورزش کاملا آسوده و سپس به حمام برود.

نکات جالب و مفید:

-کسی که دارای لاغری مفرط است یا می خواهد چاق شود، هرگز ناشتا استحمام نکند.
-استحمام هفته ای یکبار توصیه می شود.
-استحمام با دوش گرفتن سریع جهت غسل و  … متفاوت است و مدت آن طولانی تر است.

-فقط یکبار در هفته حمام طولانی کفایت می کند و نباید مکرراً حمام رفتن شما طولانی باشد.

-بهتر است استحمام در شب انجام شود به ویژه برای اطفال.

-حمام های  مکرر گرم و کوتاه مدت برای بچه ها در سنین رشد مفید و باعث تسریع در رشد می شود .

-حمام در سنین بالا و کهولت باید گرم و کوتاه مدت  باشد واستفاده از حمام سردو طولانی مدت مضر است.

تاثیر دمای استحمام بر بدن:

برای حمام کردن بهتر است حرارت متوسط آب بین 34 تا 37 درجه باشد.

آبهای نیم‌گرم (30 درجه) مسکنی برای بی‌خوابی‌اند، در حالی که آب‌های گرم (38‌درجه) برای پاک کردن چرب بسیار مناسب‌اند، چون چربی را کاملا حل کرده و را پاک می‌کنند، ولی نباید فراموش کرد که این درجه از آب برای بیماران فشار خونی و قلبی بسیار مضر است.

یک حمام با درجه گرمای 27 تا 30 درجه برای شخصی که صبح به سختی از خواب بیدار می‌شود و به محل کارش می‌رود، می‌تواند مفرح و نشاط‌آور باشد، ولی اگر خسته و بی‌رمق از محل کار خود مراجعت کرده‌‌اید، بهترین استحمام می‌تواند دوش نیمه گرم باشد تا خستگی از تنتان بیرون برود.

دوش نیمه گرم قبل از خواب می‌تواند به داشتن یک خواب خوب کمک کند،‌ بهتر است افرادی که دچار لرز و اختلالات دستگاه تنفسی‌اند، استحمام کوتاهی داشته باشند.

با توجه به گرمای کنونی هوا، افراد می‌توانند بیش از روزی یک مرتبه نیز استحمام داشته باشند، ولی نباید این مساله را از یاد ببرند که آب گرم می‌تواند نسوج بدن را نرم و شخص را خسته کند.

حمام کردن، پس از ورزش و پیش از غذا برای افراد سالم، فوائد زیادی دارد که از جمله آن :

• گوارش را بهتر می کند .
• خستگی ها را دور می کند .
• سوراخ های ریزپوست بدن را باز میکند.
• فضولات را از بدن ،بیرون می ریزد .

درد ها را آرام ،و باد های بدن را پراکنده میکند

حمام و مزاج ها

در افراد دموی :

• افراد دموی معتدل از آب گرم معمولی استفاده و فضای حمام را نسبتا مرطوب نمایند.
• مدت زمان استفاده از ااستخرهای معمولی در  کوتاه مدت مفید است .

در افراد بلغمی:

• از آب داغ استفاده و مدت زمان کمتری بمانند .و در موقع خروج یک لحظه آب سرد رو خود بپاشند .
• استفاده زیاد و مکرر در این افراد مضر  و باعث افزایش بلغم میشود .
• با شکم خالی به حمام بروند بهتر است .
• استخر های معمولی زیاد تو صیه نمی شود چون رطوبت و سردی افزایش و در نتیجه شیوع سینوریت ،درد مفاصل و … بالا می رود.
• توصیه می شود از سونای خشک بدون آب ،و با شکم خالی استفاده نمایند .

در افراد صفراوی:

1)   استفاده از حمام  و استخر ،برای این افراد مفید ،وباعث افزایش رطوبت و سردی می شود .

2)   از حمام های خیلی گرم و یا سونا کمتر استفاده نمایند ،چون باعث گرمی و خشکی بیش از حد بدن می شود .

در افراد سوداوی :

1)استفاده از حمام گرم  برای مدت کوتاه مفید است باعث گرمی و تری  بدن می شود .

2)استفاده طولانی مدت از حمام گرم  و سونای خشک مضر است ،چون باعث خشکی و سردی بدن این افراد می شود .

3)استفاده از حمام گرم با شکم نسبتا پر مفید چون باعث چاقی در این افراد می شود .و برعکس با شکم خالی مضر و سبب لاغری مفرط می شود .

انواع حمام :

حمام رفتن با آب سرد: در حمام سرد درجه حرارت آب نباید از 15 درجه کمتر باشد مدت حمام سرد ۶ تا ۲۰ ثانیه است در آبسرد نباید سرفه کرد برای عصبانیت ، فشار خون و برطرف کردن بی خوابی مؤثر است. حمام سرد برای کودکان ، کهنسالان یا کسانی که بیماری قلبی دارند مناسب نیست .فرد هم بایستی قبل از حمام رفتن بدنش را گرم کند و بهترین وقت آن صبحگاه بلافاصله بعد از جدا شدن از رختخواب انجام گیرد . اضافه کردن نمک به حمام، سرما را از بین برده و آسیب دیدگی را شفا می دهد .

حمام رفتن با آب گرم : حمام گرم سبب گشاد شدن مویرگها شده و قابلیت عکس العمل اعصاب را بالا برده و هدایت انرژی حرارتی مورد نیاز بدن را تأمین می نماید کار تبادل مواد در سلول های بدن تسریع می شود و موجب رفع خستگی در عضلات و آرامش در سلسله اعصاب می شود این نوع حمام در آسم و معالجه زخم ها ی گوشه ناخن مفید است .

حمام رفتن با  آب داغ : حرارت بین ۳۸تا ۴۰ درجه سانتیگراد به مدت ۱۵تا ۲۰ دقیقه است .

حمام سونا :زمان این نوع حمام رفتن نباید از ۵ تا۱۰ دقیقه بیشتر باشدو هفته ای یک بار یا دو بار پس از اتمام سونا بهتر است با نوشیدن مایعات و آب میوه کاهش آب بدن جبران شود . زیاده روی در سونا باعث خستگی و حساس شدن بدن به سرما می شود.

فواید دوش گرفتن در صبح

کسانی که پوست‌شان چرب است بهتر است که صبح‌ها دوش بگیرند زیرا در طول شب که عرق می‌کنند از پوست ماده‌ای به نام سبوم تشرح می‌شود این ماده در طول روز روی پوست باقی می‌ماند و منافذ آن را مسدود می‌کند. حمام کردن در صبح باعث می‌شود گردش خون در بدن بهتر شود، ضربان قلبتان بالا برود، ماهیچه‌هایتان شل و خشکی ماهیچه‌های گردن و درد کمرتان التیام یابد. پس از حمام کردن روزی سرشار از انرژی را آغاز خواهید کرد.

فواید دوش گرفتن در شب

حمام کردن در شب بهترین داروی بی‌خوابی است و مانند قرص‌های آرامبخش عمل می‌کند. با انجام این کار پیام‌هایی به بدن فرستاده می‌شود که ملاتونین (هورمونی که به خوابیدن شما کمک می‌کند) ترشح می‌کند. همچنین حمام کردن در شب فشار خون را پایین می‌آورد و باعث کاهش استرس می‌شود و بهترین راه برای رسیدن به آرامش پس از یک روز کاری و یا انجام فعالیت‌های ورزشی سخت است. فایده دیگری که این کار دارد این است که رختخوابتان همیشه تمیز می‌ماند. ممکن است که خود را آدم تمیزی فرض کنید ولی این را بدانید که سلول‌های مرده روی پوست جمع می‌شوند. پس بهتر است قبل از خواب حمام کنید تا این سلول‌های مرده به رختخوابتان نفوذ نکنند.

نکاتی جهت حمام رفتن کودکان:

1- وقتیکه از حمام استفاده نمی کنید در را قفل کنید .
 2- قبل از حمام رفتن کودک ابزارهای تیز را از حمام خارج کنید مانند : تیغ و قیچی ، سشوار ..
3- یک تکه موکت یا حصیر غیر لغزنده را برای جلوگیری از سقوط در حمام قرار دهید .
4- به کودک خود یاد دهید که در تمام طول استحمام داخل وان حمام بنشیند .

5 – درجه آبگرمکن یا شوفاژ را بالا تر از ۵۰ درجه سانتی گراد قرار ندهید .

6- هرگز کودک خود را حتی برای یک دقیقه در حمام تنها نگذارید در صورتی که زنگ خانه زده شد و می خواهید در را باز کنید یک حوله دور کودک بپیچید و با خود ببرید .در صورت امکان یک تلفن سیار داخل حمام ببرید.

حمام آب شور و درمان چاقی از دیدگاه طب سنتی

حکیمان طب سنتی مراجعان خود را که مبتلا به چاقی و اضافه وزن هستند به حمام‌کردن با آب شور تشویق می‌کردند. آنها همچنین برای درمان بیماری‌هایی نظیر ریزش موی سر یا خارش پوست نیز حمام کردن با آب شور را بسیار موثر می‌دانستند؛  از این رو به بیماران خود توصیه می‌کردند که برای حمام کردن با آب شور به حمام‌های سنتی در مناطق جنوبی کشور که آب آنجا شور است بروند یا با مخلوط کردن نمک با آب، آب شور درست کنند. البته حمام کردن با آب شور در کنار فواید درمانی‌اش، مضراتی نیز به همراه داشت که ازجمله رایج‌ترین آنها می‌توان به درد چشم، ابتلا به نزله و کدورت حواس اشاره کرد که درمانگران طب سنتی با  تجویز شیوه‌ها و نسخه‌هایی، روش‌های اصلاح این مضرات را به بیمارانشان آموزش می‌دادند؛ به عنوان نمونه آنها به بیمارانشان می‌گفتند بعد از حمام کردن با آب شور، بدنشان را با آب گرم بشویند و با روغن ماساژ دهند.

رایحه درمانی در حمام از دیدگاه طب سنتی

حمام کردن یکی از راه‌های کسب آرامش است.

طب سنتی برای درمان بیماری‌های جسمی و روانی حمام‌های مختلفی را پیشنهاد می‌کند:

-کسانی که برای خوابیدن مشکل دارند یا دچار بدخوابی می‌شوند،بهتر است پیش از خواب در یک کاسه آب جوش چند قطره (7 تا 8 قطره) اسانس اسطوخودوس بریزند و آن را در حمام قرار بدهند. صرف استنشاق این عطر حین یک دوش گرم باعث آرامش و رفع تنش‌های فکری و مشکلات خواب می‌شود. این افراد همچنین می‌توانند از اسانس نارنج، بهارنارنج و یاس هم استفاده کنند.

– کسانی که می‌خواهند برای یک روز شلوغ کاری آماده شوند و به انرژی فراوانی نیاز دارند، می‌توانند یکی از اسانس‌های دارچین یا صندل را انتخاب کنند و چند قطره از آن را در یک کاسه آب جوش بریزند و حین حمام آن را استنشاق کنند.

– کسانی که دچار مشکلات سینوسی هستند می‌توانند چند قطره اکالیپتوس یا نعناع را در یک کاسه آب جوش بریزند و آن را در فضای حمام قرار دهند. استنشاق این عطر باعث باز شدن مجاری تنفسی و مانع جمع شدن ترشحات مضر می‌شود.

– کسانی که ناراحتی‌های روانی دارند، چند قطره از اسانس گلاب یا پرتقال یا نارنج را در یک کاسه آب جوش بریزند و در فضای حمام قرار دهند. استنشاق این رایحه ناراحتی‌های روانی به‌خصوص افسردگی را برطرف می‌سازد.

– کسانی که مشکل فشار خون بالا دارند، در یک ظرف چهار لیوان آب سرد را با یک استکان سرکه مخلوط کنند و پاهای‌شان را درون آن بگذارند. این، روش درمان برای کسانی است که به علت عصبانیت دچار حملات فشار خون بالا می‌شوند.

– کسانی که دچار دیابت هستند و مشکل کلیوی ندارند، می‌توانند چند قطره عصاره حنضل یا هندوانه ابوجهل را در ظرف آبی بریزند و پاهای‌شان را درون ظرف بگذارند. این کار قند خون را پایین می‌آورد.