دیابت بارداری ( حاملگی )

دیابت بارداری یکی از انواع دیابت است که در این دوران بروز می کند و در اغلب موارد نیز با خاتمه بارداری از بین می رود، اما از آنجا که ابتلا به دیابت در دوران حاملگی جزء بارداری‌ های پرخطر محسوب می ‌شود و بی ‌توجهی به درمان و کنترل آن پیامدهای جد‌ی‌ بر‌ای مادر و جنین به دنبال‌ دارد، پیگیری آن بسیار حائز اهمیت است.

 دیابت بارداری وضعیتی است که در آن قند خون برای اولین بار در زمان بارداری بالا می رود. این وضعیت تقریباً در 5/4 تا 6 درصد تمام حاملگی ها اتفاق می افتد. شایع ترین زمان بروز دیابت حاملگی بین هفته های 24 تا 28 بارداری است.

تقریبا تمام زنان باردار به علت تغییرات هورمونی دوران بارداری تا حدودی به عدم تحمل گلوکز مبتلا می شوند. یعنی قند خونشان نسبت به حالت طبیعی مقداری بالاتر می رود ، اما نه به اندازه ای که بتوان به آنها بیمار دیابتی اطلاق کرد.

معمولاً این تغییرات هورمونی بین هفته های 24 تا 28 بارداری ، زن باردار را در معرض خطر ابتلا به دیابت قرار می دهد. در طی بارداری افزایش هورمون های خاصی که توسط جفت ساخته می شوند، کمک می کند تا مواد غذایی از مادر به جنین در حال تکامل، منتقل شود. سایر هورمونهای تولید شده از جفت ، به مادر برای جلوگیری از افت قند خون کمک می کنند.

 این هورمون ها از طریق متوقف کردن عملکرد انسولین وظیفه خود را انجام می دهند. در طی دوران بارداری این هورمون ها می توانند تا حدی باعث افزایش قند خون مادر (عدم تحمل گلوکز ) شوند. بدن برای کاهش مقدار قند خون شروع به ساختن مقدار بیشتری انسولین می کند تا سلول ها بتوانند گلوکز را تحویل گرفته و تبدیل به انرژی کنند. معمولاً  لوزالمعده ی مادر برای غلبه بر تاثیر هورمون های بارداری بر قند خون، تولید انسولین را بیشتر می کند (حدود 3 برابر مقدارعادی).

اما اگر لوزالمعده ی مادر نتواند به اندازه کافی انسولین برای غلبه بر افزایش هورمون های بارداری تولید کند، مقدار قند خون بالا می رود و نتیجه آن دیابت بارداری است.

عوامل زیر خطر ابتلا به دیابت حاملگی را برای زنان باردار افزایش می دهند:

• داشتن اضافه وزن قبل از بارداری یا در طی بارداری .
• از نظر ژنتیکی به یکی از نژادهای هیسپانیک ، سیاه پوست ، بومیان آمریکایی یا آسیایی تعلق داشته باشند.
• وجود قند در ادرار مادر.
• قند خون در حالت ناشتا زیاد باشد .
• سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت (ابتلا والدین به دیابت یا خواهر و برادر مبتلا به دیابت).
• سابقه به دنیا آوردن حداقل یک نوزاد با وزن بالای 4کیلوگرم .
• سابقه به دنیا آوردن نوزاد مرده.
• ابتلا به دیابت حاملگی در بارداری قبلی.
• زیاد بودن مایع آمنیوتیک (وضعیتی که به آن پلی هیدروآمنیوس می گویند).

****خیلی از زنانی که به دیابت حاملگی مبتلا می شوند هیچکدام از فاکتورهای خطر ذکر شده ی بالا را ندارند، اما با این حال به دیابت حاملگی مبتلا می شوند.

پیشگیری از عواقب وخیم دیابت حاملگی

برای پیشگیری از عواقب وخیم دیابت حاملگی باید در تمامی زنان حامله تست غربال گری این بیماران انجام شود و زمان مناسب برای انجام دادن این تست در بیماران در معرض خطر در اولین مراجعه و سایر افراد در هفته 24 تا 28 حاملگی می باشد. در صورت وجود اعلام خطر دیابت مثل ماکروزمی یا جنین درشت جثه باید تست غربال گری دیابت مجدداً در سه ماهه سوم تکرار شود.

عارضه اصلی دیابت حاملگی

 عارضه اصلی دیابت حاملگی ماکروزومی جنین می باشد که می تواند زایمان سخت را به همراه داشته باشد و عارضه دیگر افت قند خون نوزادان این مادران پس از تولد می باشد که در صورت سهل انگاری و عدم تشخیص می تواند مشکلات مغزی را به همراه داشته باشد.

مدیریت و کنترل دیابت حاملگی

 دیابت حاملگی به وسیله مراحل زیر قابل کنترل و مدیریت است :

• نظارت بر مقدار قند خون به وسیله 4 مرتبه اندازه گیری روزانه ی قند خون ( قبل از صبحانه ، 2 ساعت بعد از صبحانه ، قبل از وعده های اصلی غذا در صورت نیاز).
• اندازه گیری کتون در ادرار ( کتونها اسیدهایی هستند که وجود آن ها در ادرار نشانه عدم کنترل دیابت است).
• تبعیت از برنامه ی رژیم غذایی تهیه شده توسط پزشک متخصص تغذیه.
• انجام ورزش بعد از کسب اجازه از مسئولین مراقبتی بهداشتی خود.
• نظارت بر اضافه وزن در طی بارداری.
• تزریق انسولین ، اگر نیاز باشد.( انسولین تنها دارویی است که در طی بارداری برای کنترل دیابت قابل استفاده است.)
• کنترل فشار خون در حد طبیعی

راه‌های درمان و کنترل این بیماری

درمان براساس شدت دیابت متفاوت است و افرادی که قبل از بارداری مبتلا به دیابت هستند و از داروهای خوراکی استفاده می‌کنند، بهتر است در دوران بارداری انسولین تزریق کنند و افرادی که قبل از بارداری انسولین تزریق می‌کنند احتمالاً باید در دوران حاملگی دوز بیشتری تزریق نمایند.

همچنین این افراد باید با رژیم غذ‌ایی مناسب و ورزش‌های خاص به کنترل دیابت خود کمک کنند. در واقع اگر مادر بارداری مبتلا به دیابت دوران حاملگی باشد، در درجه نخست استفاده از رژیم غذایی مناسب توصیه می‌شود، اما اگر بیمار نسبت به این امر بی‌توجه باشد، درمان با انسولین آغاز می‌شود.