سنگ کیسه صفرا

سنگ های کیسه صفرا (Gallstones) ته مانده سخت شده مایعات دستگاه گوارش بوده که در کیسه صفرا شکل می گیرند. کیسه صفرا اندامی کوچک و گلابی شکل در سمت راست شکم و زیر کبد می باشد. کیسه صفرا حاوی مایعی گوارشی بوده که به آن صفرا، زرداب و یا زهره گفته می شود و کیسه صفرا آنرا به روده کوچک ترشح می کند.

سنگ های کیسه صفرا در اندازه ها مختلفی موجوداند و می توانند به کوچکی یک شن و یا به بزرگی یک توپ گلف باشند. بعضی از افراد فقط یک سنگ کیسه صفرا در کیسه صفرایشان داشته درحالیکه بعضی ها ممکن است چند سنگ داشته باشند.

دلایل بوجود آمدن سنگ کیسه صفرا               

دلیل بوجود آمدن سنگ کیسه صفرا دقیقا معلوم نیست، اما پزشکان  به دلایل زیر معتقداند:

• کلسترول زیاد درون صفرا :

 به طور معمول صفرای شما حاوی مقادیر موردنیاز برای مواد شیمیایی برای حل کردن کلسترول ترشح شده از کبد شما دارد. اما اگر کبد شما چربی بیشتر از آنچه صفرای شما بتواند حل کند ترشح نماید، کلسترول اضافی ممکن است تشکیل کریستال و در نتیجه سنگ دهد.

• بیلی روبین زیاد درون صفرا :

 بیلی روبین ماده ای شیمیایی بوده و زمانیکه بدن شما سلول های قرمز را حل می کند، ترشح می شود. بعضی از مشکلات و بیماری ها باعث ترشح میزان زیاد بیلی روبین شده و درنتیجه بیلی روبین زیادی تشکیل سنگ کیسه صفرا می دهد.

• کیسه صفرای شما بدرستی تخلیه نشود:

 اگر کیسه صفرای شما کاملا خالی نشود، صفرا غلیظ شده و شروع به تشکیل سنگ می نماید.

• کاهش وزن سریع :

 این نوع کاهش وزن که درنتیجه یک رژیم غذایی کم کالری و یا بعد از جراحی های چاقی رخ می دهد، نیز می تواند باعث ایجاد سنگ کیسه صفرا بشود.

انواع سنگ های کیسه صفرا

سنگهایی که می توانند در کیسه صفرا تشکیل شوند، شامل:

• سنگ های کلسترولی :

 این نوع سنگ ها متداول ترین سنگهایی هستند که در کیسه صفرا تشکیل شده و بیشتر مواد تشکیل دهنده آنها کلسترول می باشد.

• سنگ های رنگ دانه ای :

 این نوع سنگ ها به رنگ قهوه ای تیره و یا سیاه بوده و بیشتر مواد تشکیل دهنده آنها بیلی روبین می باشد.

عوامل خطر برای تشکیل سنگ های صفراوی

عوامل خطر برای ابتلا به سنگ کیسه صفرا عبارت است از:

– ژنتیک :

 اگر افراد دیگری در خانواده شما سنگ کیسه صفرا داشته اند شما در معرض خطر سنگهای صفراوی در حال توسعه می باشید

-چاقی :

یکی از بزرگترین عوامل خطر است. چاقی می تواند سبب افزایش کلسترول شود و همچنین می تواند کیسه صفرا  را از تخلیه کامل باز دارد.

-استروژن :

استروژن می تواند کلسترول را افزایش و سبب کاهش تحرک کیسه صفرا شود. زنان باردار یا کسانی که قرص های ضد بارداری و یا درمان هورمونی جایگزین با سطوح بالاتری از استروژن دارند احتمال بیشتری برای تشکیل سنگ صفراوی دارند.

-جنسیت و سن :

سنگ صفرا در زنان و افراد مسن شایع تر است.

-داروهای کلسترول :

برخی از داروهای کاهنده کلسترول میزان کلسترول را در صفرا افزایش می دهند که ممکن است شانس ابتلا به سنگ کلسترول را افزایش دهد.

-دیابت :

افراد مبتلا به دیابت تمایل به سطوح بالاتر از تری گلیسرید ( یک نوع چربی خون ) دارند که یک عامل خطر برای تشکیل سنگ کیسه صفرا است.

-کاهش وزن سریع :

 اگر یک فرد با وزن بالا به سرعت وزن از دست بدهد کبد کلسترول اضافی ترشح می کند که ممکن است سبب تشکیل سنگ صفراوی گردد .همچنین گرسنگی طولانی ممکن است سبب تشکیل سنگ کیسه صفرا شود.

علائم سنگ کیسه صفرا

بسیاری از بیماران دارای سنگ کیسه صفرا با هیچ علائمی مواجه نمی‌شوند و از وجود این سنگ‌ها اطلاعی ندارند مگر آن که حین انجام آزمایشی به دلیلی دیگر مشخص شوند.

با این حال علائم سنگ کیسه صفرا زمانی نمود می‌یابند که سنگ به طور موقت یکی از مجراهای صفراوی را مسدود کند. این مجراها ساختارهای لوله‌ای شکلی هستند که صفرا را از کبد به کیسه صفرا و سپس به دستگاه گوارش می‌برند.

این انسداد در اکثر موارد درد شکمی (دل درد) را به دنبال دارد، اگرچه برخی بیماران در صورت شدیدتر بودن انسداد یا مسدود شدن بخش دیگری از دستگاه گوارش از علایم دیگری نیز رنج می‌برند.

از رایج‌ترین علایم سنگ کیسه صفرا بروز درد شدید و ناگهانی در شکم است که معمولاً یک تا پنج ساعت طول می‌کشد، اگرچه گاهی اوقات درد پس از گذشت چند دقیقه ساکت می‌شود. از این علامت با اصطلاح کولیک صفراوی یاد می‌شود. محل این درد به شرح زیر می باشد:

• در مرکز شکم، بین استخوان قفسه سینه و ناف.
• دقیقاً در پایین دنده‌ها در طرف راست با احتمال انتشار در پهلو یا کتف.

نکات تغذیه ای مفید برای افراد مبتلا به سنگ کیسه صفرا

۱- افراد دارای سنگ کیسه صفرا و یا مستعد به ابتلا، بهتر است از چربی های گیاهی و غیراشباع به ویژه روغن زیتون به عنوان جایگزینی برای چربی های حیوانی استفاده کرده، وغذاهای گیاهی را به میزان بیشتری در رژیم غذایی خود بگنجانند.

۲- مصرف سبزیجات فراوان و میوه ها به دلیل فیبربالای آن ها برای تمام این افراد توصیه می شود.

۳- غلات کامل، سبوس و نان های سبوس دار باید در رژیم غذایی این افراد گنجانده شود، زیرا سبوس این خاصیت را دارد که به مواد صفراوی ریخته شده به روده متصل شده و سپس آن ها را از بدن دفع کند همانطورکه توضیح داده شد، در حالت عادی کلسترول موجود در مواد صفراوی پس از ریخته شدن به روده، دوباره به سمت کبد برگشته تا در ساخت اسید صفراوی به طور مجدد شرکت کند. در این حالت کبد مجبور است از کلسترول موجود در خون برداشت کند، که این خود باعث کاهش کلسترول خون از یک طرف و کاهش کلسترول موجود در صفرا از طرف دیگر می شود.

۴- از مصرف غذاهای سرخ کرده، آجیل، سس، آب گوشت، نیمرو، کره، خامه و سایر غذاهای پرچرب باید پرهیز شود. بهترین راه تامین چربی عبارت است از استفاده از چربی های گیاهی،  شیر و گوشت ماهی .

۵- چربی های قابل رویت باید به طور کامل از گوشت پاک شود و غذاها بیش تر از طریق پخت کردن و برشته کردن تهیه شوند.

۶- سوسیس، ماهی کنسرو شده در روغن، سس های خامه دارومایونز نیز باید محدود شود.

۷- پروتئین دریافتی نیز باید از طریق شیرکم چرب، پروتئین های گیاهی، سفیده ی تخم مرغ، گوشت های کم چرب (مثل ماهی )، تامین شوند.

۸- امروزه ثابت شده است که،مصرف ویتامین های گروه B به ویژه B6، اسیدفولیک و B12 نقش مهمی در حذف چربی ها در بدن بازی می کنند.