علت ،علائم و درمان سالک

لیشمانیوز جلدی یا همان بیماری سالک یک بیماری تک یاخته ای است که تظاهرات بالینی بسیار گسترده ای دارد و نحوه بروز این تظاهرات بالینی به نوع گونه ای که ناقل بیماری بوده است و همچنین عکس العمل سیستم ایمنی بدن میزبان بستگی دارد. این بیماری میتواند بر اثر گزیده شدن به وسیله یکی از انواع پشه های خاکی که در موقع گزیدن، انگل سالک را به بدن میزبان جابجا میکنند ، ایجاد شود.

انواع سالک

دو نوع به نسبت رایج تر بیماری سالک در کشور ما عبارتند از 1. نوع روستایی و مرطوب 2. نوع شهری و خشک. در این دو نوع اختلاف هایی در عامل انتقال و شدت بیماری وجود دارد؛ به طوریکه در نوع روستایی بیماری با التهاب و ترشحات بیشتری نسبت به نوع شهری همراه است. سیر بیماری هم در نوع روستایی و مرطوب حدود 6 ماه است و سریعتر به آخر بیماری میرسد ولی در نوع شهری این زمان ممکن است به 1 سال هم برسد.

اصلی ترین میزبان این انگل ها انسان و عامل ناقل آن ها نوعی پشه خاکی است

عوامل ایجاد کننده سالک

عوامل ایجاد کننده سالک، انگل های لیشمانیا ماژور( L. major) و لیشمانیا تروپیکا( L. tropica) هستند که بیش تر در منطقه های هند، اطراف پاکستان، نواحی مدیترانه ای، کشور های شوروی قبلی، افغانستان، آفریقا، سودان و منطقی از این دست یافت می شوند؛ این بیماری عموماً در بچه ها و جوانان به وجود می آید ، اصلی ترین میزبان این انگل ها انسان و عامل ناقل آن ها نوعی پشه خاکی است.

دوره کمون بیماری سالک خشک، بین 2 تا 6 ماه است؛ در اول یک جوش کوچک روی صورت پیدا میشود و این جوش کم کم بزرگ شده و تبدیل به ضایعه پوستیِ زخمی می شود؛ زخم این ضایعه پوستی، در مرکز آن است و این ضایعه بصورت دایره وار است و مرز مشخصی دارد و در نزدیکی این ضایعه پوستی، مرز گوشتی زبری وجود دارد و از آن ماده عفونی ترشح می شود؛ سالک خشک امکان دارد بصورت یک زخم واحد یا تعداد زیادی زخم در نقاط باز بدن( که با لباس پوشیده نشده اند) باشد.

غدد لنفاوی معمولاً بر اثر این بیماری ملتهب و بزرگ نمی شوند؛ این زخم ها بین 1 تا 2 سال بعد بهبود می یابند ولی جای آن مثل یک جای جوش بزرگ و بدون رنگدانه پوستی، روی پوست می ماند؛ این انگل ها به فراوان در بدن فرد الوده وجود دارند و میتوانند بر اثر تماس مستقیم( به معنای تماس خون یا مایعات یا مخاط فرد الوده با خون یا مخاط بدن فرد پذیرنده) با فرد الوده به دیگر اشخاص منتقل شوند حتی در مواردی امکان دارد این انگل با تماس پوستی به فرد دیگر انتقال یابد که البته این وضعیت در صورتی رخ میدهد که پوست فرد پذیرنده زخمی باشد.

تشخیص بیماری سالک

هرگونه زخم بدون درد در نقاط باز بدن که به مدت دو هفته بهبود پیدا نکند مشکوک به سالک است و برای تشخیص دقیق آن باید ازمایش انجام شود.

پیش‌گیری از بیماری پوستی سالک

برای پیش‌گیری از این بیماری باید نسبت به بهسازی محیط و از بین بردن استراحت گاه و تکثیر پشه ها، خودداری از انباشته کردن آشغال ها و نخاله های ساختمانی در نزدیکی محل زندگی، خودداری از رها کردن فاضلاب در گذرگاهها، اتلاف سگ های ولگرد، نصب توری فلزی بر روی پنجره ها، استفاده از پشه بند اغشته به حشره کش در حین استراحت اقدام کرد.

سالک یک بیماری انگلی است 

درمان بیماری سالک

سالک معمولاً بیماری خود بخود بهبود یابنده است ولی اثر یا جوشگاه آن برای همیشه باقی می ماند. در نوع خشک بیماری چون مخزن بیماری انسان های الوده هستند وبه منظور محدود کردن انتقال بیماری در تمامی موارد درمان هرچه سریعتر توصیه میشود . ولی در نوع مرطوب سازمان جهانی بهداشت توصیه میکند درصورتی که ضایعات کوچک وبه تعداد کم در نواحی پوشیده بدن هستند نیازی به درمان ندارند.

درمان اصلی سالک اکنون تر کیبات ۵ظرفیتی آنتیموان( گلوکانتیم وپنتوستام) است. این داروها گران قیمتند، احتیاج به تزریقات مجدد دارند وبعضا با اثرات جانبی همراه میباشند .

درصورتی که ضایعات کوچک وبه تعداد کم ودر ناحیه هایی غیر از صورت وروی مفصل ها باشند، هفته ای ۱بار امپول گلوکانتیم بصورت موضعی در نزدیکی ضایعه تزریق میشود .

در ضایعات بزرگ ومتعدد گلوکانتیم بصورت داخل عضلانی به مدت ۲ هفته در نوع مرطوب و هفته در نوع خشک تجویزمی گردد.

عوارض جانبی نادر است وشامل درد محل تزریق، بی اشتهایی، تهوع واستفراغ، ضعف ، درد عضلانی، سردرد وخواب الودگی میباشد . در اثر تجمع دارو در بدن امکان دارد تغییرات نوار قلب دیده شود که احتیاج به قطع موقت دارو دارد.

استفاده آن در خانم های حامله یا شیرده وافرادی که نارسایی قلبی یا کلیوی یا کبدی دارند توصیه نمی شود.

از کرایو تراپی( سرمادرمانی) هم دردرمان ضایعات محدود وکوچک سالک استفاده میشود که میتواند تنها یا باهم با تزریق موضعی گلوکانتیم هر ۲ هفته یک بار انجام شود.

درمان سالک به شیوه طب سنتی 

مفیدترین داروی مؤثر برای درمان سالک« شیره فلوس» است که از طرف برخی از داروسازان قدیمی بطور اسرار امیز و سرّی بکار می رفت و کم تر کسی از آن باخبر بود؛ در این مطلب نحوه تهیه و استفاده آن را اموزش می دهیم تا مورد استفاده قرار گیرد.

فلوس را شکسته و مغز آن را که شامل هسته و شیره است در آب خیس کرده هسته را جدا و شیره آن را که در آب حل میشود گرفته و با حرارت آرام آن را غلیظ می کنیم تا بصورت یک پماد در آید؛ بعد آن را روی زخم سالک می گذاریم و این عمل را چند بار تکرار می کنیم تا سالک بهبود یافته و از بین برود, یکی از فواید این درمان این است که جای زخم آن بعد از بهبودی کوچک و قشنگ باقی می ماند به طوری که نه تنها صورت را زشت نمی کند بلکه بر زیبایی آن می افزاید