عواملی که باعث سینوزیت می‌شود

 

علاوه بر عواملی مانند آلرژی‌ها، سرماخوردگی، عفونت‌ها و نقص سیستم ایمنی که ممکن است هر فردی را مستعد ابتلا به سینوزیت کند، اختلالات آناتومیک و ساختار سینوس‌ها نیز در ابتلا به سینوزیت نقش دارد، همان‌طور که می‌دانید سینوس‌ها حفراتی توخالی در اطراف بینی هستند که توسط مجاری باریکی به داخل بینی راه دارند و از این طریق، ترشحات داخل سینوس‌ها را به‌وسیله مژک‌های مخاط تنفسی به داخل بینی تخلیه می‌کنند.

هر علتی که باعث شود دهانه تخلیه سینوس‌ها به بینی تنگ یا بسته شود (این علت می‌تواند انحراف تیغه بینی، پولیپ و بزرگی شاخک‌های بینی و… باشد) باعث تجمع ترشحات در سینوس‌ها می‌شود و به‌دنبال آن سینوزیت و عفونی شدن این بخش از بدن رخ می‌دهد.

آلرژی نیز یکی از عواملی است که باعث تورم و بسته شدن دهانه سینوس‌ها می‌شود و سینوزیت آلرژی را به‌وجود می‌آورد. گاهی دیده شده یک سینوزیت چرکی روی یک سینوزیت آلرژی سوار می‌شود و سیر بیماری را بدتر می‌کند. بنابراین گاهی تنها مصرف دارو برای درمان آن کفایت نمی‌کند بلکه دخالت‌های جراحی نیز لازم خواهد بود. مانند جراحی لوزه سوم، پولیپ و انحراف بینی و آندوسکوپی سینوس.

آلودگی هوا: هوای آلوده معمولا از ذرات مولکولی بزرگ تشکیل شده که در مخاط گیر افتاده و ممکن است واکنش آلرژیک و التهاب مخاط را در پی داشته باشد.

شنا کردن: شنا کردن در آب حاوی کلر، باعث می‌شود مژک‌های مخاط بینی و سینوس‌ها ضعیف شوند و در نتیجه تخلیه ترشحات بخوبی صورت نگیرد. همچنین کلر باعث التهاب مخاط بینی می‌شود و فرد را مستعد ابتلا به عفونت باکتریایی می‌کند.

سیگار کشیدن: دود سیگار حرکت طبیعی مژک‌ها را کند یا متوقف می‌سازد و با جمع شدن ترشحات در سینوس‌ها، عفونت و التهاب به‌وجود می‌آید.

ضعف سیستم ایمنی بدن: ضعف سیستم ایمنی بدن به هر دلیلی مانند شیمی‌درمانی یا بیماری ایدز نیز فرد را مستعد ابتلا به سینوزیت می‌کند.

عفونت دندان‌ها: انتشار عفونت دندان‌های فک بالا نیز می‌تواند باعث سینوزیت فکی شود.

سندرم کارتاژنر: افراد مبتلا به این سندرم، در واقع دارای مژک‌های مخاط تنفسی بی‌حرکت هستند. کودکانی که از این مشکل رنج می‌برند، مرتب دچار سینوزیت و عفونت‌های شدید ریوی و گوش می‌شوند و به طور کلی تمام مخاط تنفسی آنها درگیر این مشکل است. متاسفانه تاکنون درمان قطعی که کارکرد مژک‌های آنان را به حالت طبیعی برگرداند وجود نداشته است.

رفلاکس: رفلاکس یا برگشت اسید معده از عواملی است که فرد را مستعد به سینوزیت می‌کند. رفلاکس اگر به هنگام خواب اتفاق بیفتد و میزان برگشت اسید معده نیز زیاد باشد، اسید وارد حفره بینی می‌شود و ایجاد التهاب می‌کند. این التهاب باعث بسته شدن دهانه سینوس‌ها می‌شود و سینوزیت رخ می‌دهد.

پروسه درمان در انواع سینوزیت‌ها یکی است ولی چنان که بیماری طول کشید و به درمان پاسخ نداد نیاز به بررسی‌های دقیق‌تر مانند عکس رادیولوژی، سی‌تی‌اسکن، ام‌آرآی یا آندوسکوپی است. سی‌تی‌اسکن یکی از روش‌های تشخیصی اولیه قابل اعتماد است و به کمک آن علاوه بر تشخیص دقیق سینوزیت، چنانچه مشکل دیگری مانند تومور نیز وجود داشته باشد مشخص می‌شود

عـــلائــم

علامت اصلی سینوزیت دردهای ضربان‌دار و احساس فشار در صورت است که با خم شدن به جلو بدتر می‌شود. سینوزیت پیشانی باعث درد بالای ابرو می‌شود و پیشانی در هنگام لمس ممکن است دردناک باشد. سینوزیت فکی باعث درد فک فوقانی و دندان‌ها و گونه می‌شود و ممکن است با درد دندان اشتباه شود. التهاب سینوس‌های اتوئید با درد در اطراف و بین چشم‌ها و اطراف بینی همراه است و التهاب سینوس‌های اسفنوئید می‌تواند باعث گوش درد، درد گردن، درد در پشت چشم‌ها، در بالای سر و یا ناحیه گیجگاهی شود. عود مجدد، گرفتگی بینی بعد از برطرف شدن علائم سرماخوردگی، ترشحات سبز غلیظ یا زرد از بینی، علائم سرماخوردگی که به درمان‌های معمولی جواب نمی‌دهد و بوی بد و دائمی در بینی از علائم دیگر بیماری هستند. همچنین سینوزیت می‌تواند باعث تب بالا، ضعف، احساس خستگی، از بین رفتن حس چشایی، بویایی و سرفه‌های خلط‌دار که هنگام شب بدتر می‌شود، گردد. در موارد بسیار نادر عفونت به استخوان‌های صورت و یا غشاء پوشاننده مغز (مننژ) سرایت کرده و یا ممکن است ایجاد آبسه در ناحیه چشم، مغز و یا استخوان‌های صورت کند.

 سـینـوزیت مـزمـن

استفاده از اسپری های استروئیدی داخل بینی بکلومتازون از دو طریق می‌تواند موثر باشد. در مواردی که عفونت طولانی وجود داشته باشد، استفاده از اسپری باعث کاهش تورم و باز شدن دهانه سینوس‌ها و تخلیه ترشحات می‌شود و اگر آلرژی وجود داشته باشد، التهاب ناشی از آلرژی را نیز کم می‌کند. استفاده از آنتی‌هیستامین‌ها
(مثل لوراتادین) نیز کمک‌کننده است. در موارد شدید ممکن است یک دوره کوتاه مدت استروئیدهای خوراکی تجویز شود و جراحی آندوسکوپی به عنوان آخرین راه‌حل ممکن است نیاز باشد. با آندوسکوپی، دهانه سینوس‌ها باز شده و تمیز می‌شوند. این عمل تحت بیهوشی عمومی و یا بی‌حسی انجام می‌گیرد و عمل معمول و بی‌خطری است. عوارض معمولا خفیف بوده و شامل آسیب به مخاط و استخوان‌های اطراف است. اگر فرد به طور مکرر مبتلا به سینوزیت حاد شود و یا عفونت سینوس او برای مدت سه ماه یا بیشتر باقی بماند، ممکن است به سینوزیت مزمن تبدیل شود. علائم سینوزیت مزمن معمولا خفیف‌تر از نوع حاد است؛ ولی عدم درمان آن می‌تواند باعث آسیب و تخریب سینوس‌ها و استخوان گونه شود که گاهی ترمیم آنها نیاز به جراحی خواهد داشت.

 پـیـشـگیـری
برای اینکه در هنگام سرما خوردگی و یا حملات حساسیت، به سینوزیت دچار نشوید، سینوس‌های خود را مرتب پاک کنید و برای این کار:

از داروهای ضداحتقان خوراکی و یا قطره یا اسپری ضداحتقان بینی برای دوره کوتاه استفاده کنید.  مرتب ترشحات بینی خود را تخلیه کنید.  مقادیر زیادی آب بنوشید تا ترشحات بینی رقیق شوند.  از مسافرت‌های هوایی در هنگام سرماخوردگی و حساسیت بپرهیزید و اگر مجبور به این کار هستید، از اسپری‌های ضداحتقان قبل از بلندشدن هواپیما استفاده کنید تا از انسداد سینوس و عدم تخلیه ترشحات آن جلوگیری شود.  اگر حساسیت دارید، از چیزهایی که باعث تحریک و شروع حساسیت و علائم آن می‌شوند، اجتناب و در صورت عود حساسیت از آنتی‌هیستامین و اسپری بینی برای کنترل آن استفاده کنید. با انجام بعضی کارها می‌توان خطر ابتلا به سینوزیت را کاهش داد. این موارد به خصوص در افرادی که مستعد سینوزیت هستند، کمک‌کننده است:

هوای منزل را مرطوب نگهدارید.  از جاروبرقی‌هایی که فیلتر‌کننده هوا دارند، استفاده کنید.  از حیوانات خانگی دوری کنید.  در صورت داشتن آلرژی، یک دوره درمان ضدآلرژی به صورت تزریقی استفاده شود.  مصرف سیگار را قطع کنید.  قبل از شنا یا غواصی از اسپری‌های ضداحتقان استفاده نمایید.

 تشــخـیـص

پزشک در مورد علائم سینوزیت سوال کرده و مناطقی از صورت که دردناک یا متورم است، را لمس می‌کند و روشی به نام transillumination را به کار می‌برد. در این تست نور به ناحیه پیشانی و یا فک در اتاق تاریک تابانده می‌شود که اگر نور عبور نکند، نشان‌دهنده انسداد و تجمع ترشح در سینوس‌هاست. اگر علائم و معاینات مشخصه سینوزیت باشد، معمولا بررسی بیشتری نیاز نیست؛ مگر آنکه شکی وجود داشته باشد که شامل رادیوگرافی با اشعه ایکس و اسکن سینوس‌ها یا MRI است. در بررسی سینوزیت مزمن ممکن است آندوسکوپی سینوس لازم باشد. در این تست تلسکوپی که در انتهای آن نور وجود دارد، وارد بینی شده و داخل بینی و دهانه سینوس‌ها را بررسی می‌کند. در این حالت معمولا بی‌حسی موضعی لازم است. تشخیص سینوزیت حاد در بیشتر مواقع از روی علائم بیمار و با معاینه دقیق وی امکان‌پذیر است.

درمـــان

درمان سینوزیت باکتریایی باید با آنتی‌بیوتیک مناسب صورت گیرد. علاوه بر آنتی‌بیوتیک، گاهی اسپری‌های دهان یا بینی و یا قطره‌های ضداحتقان برای رفع احتقان تجویز می‌گردد. (از مصرف اسپری بینی و قطره بدون تجویز پزشک به مدت طولانی باید خودداری کرد). همچنین تنفس در هوای مرطوب و شستشوی بینی با محلول‌های استریل می‌تواند مفید باشد. گاهی بیمار به یک آنتی‌بیوتیک جواب نمی‌دهد که به علت مقاومت باکتری به آن آنتی‌بیوتیک است و این درمان سینوزیت را مشکل می‌کند. بیماران می‌توانند با توجه به توصیه‌های پزشک از بروز این حالت جلوگیری کنند. اگر به هر دلیل برای شما آنتی‌بیوتیکی تجویز شد، توجه داشته باشید که در تمام طول مدت تعیین شده باید آن را مصرف کنید و اگر پس از چند روز احساس بهبودی کردید، هرگز درمان خود را قطع نکنید؛ چون این کار باعث مقاوم شدن باکتری‌ها می‌شود. اما درمان سینوزیت مزمن کمی متفاوت است. گرچه گاهی آنتی‌بیوتیک درمانی شدید برای آن انجام می‌شود، ولی گاه نیاز به جراحی است تا انسداد ایجادشده در مسیر سینوس برطرف شود. علاوه بر جراحی باز، امروزه جراحی سینوس با کمک اندوسکوپ نیز امکان‌پذیر است. با این وسیله جراح می‌تواند مستقیما داخل سینوس را مشاهده کند و همزمان هر عامل غیرطبیعی، مثل بافت بیمار و یا پولیپ را برداشته و یا کانال‌های باریک بین سینوس‌ها را پاک کند. در سینوزیت حاد درمان‌های خانگی کمک‌کننده است، این درمان‌ها شامل استراحت، تنفس بخار آب (بخور) و داروهای خانگی که به طور معمول از داروخانه‌ها می‌توان تهیه کرد، می‌شود. بروفن ابیوبروفن و استامینوفن برای تب مناسب است و داروهای ضداحتقان، مثل پسودوافدرین یا منتول، باعث کاهش تورم و پرخونی در بینی شده و اجازه تخلیه سینوس‌ها را می‌دهد. ترکیبات ضداحتقان را نباید بیشتر از یک هفته استفاده کرد؛ زیرا مصرف طولانی‌مدت آنها تورم مخاط و انسداد را تشدید می‌کند. در صورتی که علائم در عرض یک هفته برطرف نشد، باید به پزشک مراجعه نمود. ممکن است پزشک یک دوره آنتی‌بیوتیک تجویز کند.

سینوزیت در کودکان

در کودکان تکامل سینوس‌ها تا حدود ۲ سالگی ادامه دارد؛ ولی آنها هم ممکن است به سینوزیت مبتلا شوند. تشخیص سینوزیت در کودکان مشکل است؛ زیرا عفونت‌های تنفسی در آنها بسیار شایع‌ تر و علائم خفیف‌ تر است و تشخیص را مشکل می‌کند. علائم زیر در کودکان ناشی از سینوزیت است و باید در صورت مشاهده آنها به پزشک مراجعه کرد:  سرماخوردگی که بیش از ۱۰-۱۴ روز طول بکشد و گاهی با تب خفیف همراه باشد.  ترشحات غلیظ بینی به رنگ زرد – سبز  ترشحات پشت حلق که گاهی باعث گلو درد، تنفس بدبو، سرفه، تهوع و یا استفراغ شود.  سردرد (معمولا زیر ۶ سال وجود ندارد)   تحریک‌پذیری یا خستگی  تورم اطراف چشم. اگر علیرغم درمان مناسب طبی، این علائم همچنان ادامه داشت، باید به دنبال یک عامل زمینه‌ای بود که در این میان باید حساسیت و عفونت‌های مکرر تنفسی به عنوان عوامل زمینه‌ای در نظر گرفته شوند.