پوکی استخوان (استئوپورز)

استئوپورز بیماریی است که باعث کاهش توده استخوانی و ضعیف وسست شدن بافت استخوان می شود. این حالت سرانجام به شکستن استخوان منتهی خواهد شد. بیشترین خطرمتوجه لگن ، ران ، مهره ها وساعد می باشد.از دست دادن استخوان ها معمولا بدون علامت است و اولین علامت میتواند شکستگی استخوان باشد.

پوکی استخوان یک مشکل بهداشتی جدی در اغلب کشورهاست . حدود 80 درصد افراد مبتلا را زنان تشکیل میدهند. از هر سه زن یک نفر و از هر 8 مرد یک نفر در طول زندگی  خود مبتلا به شکستگی ناشی از پوکی استخوان می شوند. ریسک شکستگی ناشی از پوکی استخوان در طول زندگی در خانمها 40% و در آقایان 13% است .پوکی استخوان از علل اصلی شکستگی های استخوان در زنان یائسه و مسن است .

استخوان بطور دایم درحال تغییر است . بافت های زنده استخوان ساختارهای لانه زنبوری دارای رسوبت کلسیم و مواد معدنی است . در طول زندگی استخوان دستخوش فرآیندی می شود که به آن بازسازی می گویند. در این فرآیند استخوان پیر و کهنه شکسته شده و استخوان قوی و جدید جایگزین آن می شود. تا سن 25-20 سالگی کلسیمی که ازغذاها برای بازسازی استخوان گرفته می شود سریعتر از تخریب استخوان است. در 25 سالگی توده استخوانی به بالاترین حد خود می رسد. در این حالت استخوان ها قوی ترین حالت و بالاترین چگالی را دارند.

در 40 سالگی توده استخوانی به تدریج شروع به کاهش می کند . زنان توده استخوانی را به علت کاهش سطح استروژن بعد از یائسگی بعلت سریعتر شدن سرعت تخریب استخوان نسبت به جایگزینی آن از دست می دهند.

 زنان یک سوم توده استخوانی خود را طی 10-5 سال بعد از یائسگی از دست می دهند. استخوان هایی با توده استخوانی کمتر،بیشتر در معرض شکستگی قرار دارند. حتی در زمین خوردن ها و افتادن های جزئی نیز این امکان وجود دارد.

از دست دادن دندان می تواند یک علامت خطر برای تحت تاثیر قرار گرفتن استخوان های فک باشد. تقریبا یک سوم زنان آمریکایی تمام دندانهای خود را تا اواخر 60 سالگی از دست می دهند. این امر می تواند یک علامت خطر مهم برای پوکی استخوان باشد.

افراد مستعد ابتلا به پوکی استخوان

?زنان یائسه

?زنانی با یائسگی زود رس ( قبل از 45 سالگی )

?افراد لاغر یا با استخوان بندی باریک

?افرادی که دارای تاریخچه شکستگیهای خفیف حاصل از ضربه ها در بزرگسالی بوده اند.

?افرادی که مبتلا به آرتوز التهابی هستند.

? افرادی که داروهایی مانند گلوکوکورتیکوئیدها و ضدصرع یا هپارین که سبب کاهش قدرت استخوان می شوند مصرف می کنند.

?ابتلا به فرمهای التهابی آرتروز مانند آرتریت روماتوئید باعث کاهش توده استخوانی و افزایش خطر ابتلا به پوکی استخوان می گردد. اکثریت افراد مبتلا به آرتروز به خصوص زنان به طور مرتب ورزش نمی کنند و ممکن است تحت درمان با داروهای گلوکورتیکوئیدی قرار بگیرند که این عامل سبب افزایش خطر ابتلا به بیماری پوکی استخوان می شود.

? افرادی که غذاهای غنی از کلسیم مانند لبنیات را کمتر مصرف می کنند.

?افراد سیگاری و افرادی که بیشتر از 2 وعده در روز الکل مصرف می کنند.

?افرادی که مبتلا به زوال عقلی هستند.

?  مردان با سطح استروژن پایین.

 
عوامل موثر در پیشگیری از پوکی استخوان
 

• وزن :کاهش وزن بیشترازحد طبیعی سبب کاهش استحکام استخوان ها می شود.
• مصرف دخانیات و الکل:مصرف سیگار از جمله عواملی است که نقش آن در بروز پوکی استخوان ثابت شده است .
• استفاده طولانی از برخی داروها:نظیرکورتون وداروهای ضد تشنج می توانند سبب کاهش تراکم استخوانها می شوند.
• رژیم غذایی :

توصیه های تغذیه ای جاری تاکید بر مصرف کافی کلسیم برای پیشگیری از کاهش توده استخوانی دارند. دریافت کلسیم چگالی استخوان و سایر فرآیندهای بدن را تحت تاثیر قرار می دهد. بدن از کلسیم استخوان ها برای حفظ سطح نرمال کلسیم خون در صورت کافی نبودن دریافت کلسیم استفاده می کند.
مقدار نیاز شما به کلسیم بستگی به جنس و سن و خطر ابتلا به پوکی استخوان دارد. اغلب افراد بالغ به 1500-1000 میلی گرم کلسیم در روز احتیاج دارند که این مقدار کلسیم یا از طریق غذاها به دست می آید و یا به صورت مکمل مصرف می شود. متاسفانه اغلب زنان فقط نصف مقدار مورد نیاز یعنی 500 میلی گرم از رژیم غذایی به دست می آورند. دریافت کافی کلسیم برای زنان زیر 35 سال مهم است چون در این سن بدن شما هنوز قادر به جذب و ذخیره کلسیم می باشد. متخصصین 1500 میلی گرم کلسیم در روز را برای نوجوانان و زنان باردار و شیرده توصیه می کنند. همزمان با بالا رفتن سن جذب و استفاده بدن از کلسیم پایین می آید. افزایش دریافت کلسیم به 1500 میلی گرم یک روش مهم برای جلوگیری از کمبود بعد از 50 سالگی است.
دریافت 800-400 ( واحد بین اللمللی ) ویتامین D در روز همچنین مفید می باشد . ویتامین D مقدار کلسیم جذب شده از روده را افزایش میدهد. بدن شما ویتامین D را در پاسخ به نورآفتاب می سازد. منابع ویتامین D شامل جگر ، روغن ، ماهی ، شیرهای غنی شده با ویتامین D و مکمل ها هستند.

• ورزش و تحرک

ورزش و آن دسته از فعالیت های فیزیکی که باعث تحمل فشار روی استخوان ها یا باعث افزایش جاذبه بر آنها می شود به حفظ توده استخوانی کمک می کنند. ورزش همچنین به آسان راه رفتن و حفظ تعادل که برای جلوگیری از افتادن لازم است کمک می کند.
 

پوکی استخوان اغلب به سختی تشخیص داده می شود. اما نخستین علامت خطر آن ممکن است شکستگی استخوان باشد ،به این دلیل است که آن را بیماری خاموش می نامند.

شما ممکن است به علائم بیماری تا شکستن استخوان ، کاهش قد و خم شدن قسمت بالای بدن به جلو توجه نداشته باشید. با وجود این پزشک شما راههایی را برای تعیین ابتلا می شناسد و اگر شما به پوکی استخوان مبتلا باشید، و یا در خطر ابتلا قرار داشته باشید پزشک شما ممکن است سئوالاتی در باره تاریخچه دارویی و پزشکی ، با توجه ویژه نسبت به سلامتی کلی شما و شکستگی ها و تاریخچه خانوادگی و رژیمی بپرسد. شما ممکن است به آزمایش فیزیکی و تست خون و ادرار برای تعیین سیر بیماریهای ضعیف کننده استخوان احتیاج داشته باشید. اگر شما در خطر ابتلا قرار دارید و نشانه هایی از بیماری در شما بروز کرده ، پزشک شما آزمایش تعیین چگالی استخوان را انجام میدهد. این آزمایش بهترین روش برای تعیین خطر شکستگی در بیمارانی است که هنوز دچار شکستگی نشده اند. این آزمایش ابزار کار برای تشخیص پوکی استخوان به خصوص در زمان اولیه ابتلا به آن است.

اندازه گیری دقیق چگالی استخوان به شما و پزشک در ارزیابی راههای پیشگیری و درمان کمک می کند. تعیین چگالی استخوان باید در افرادیکه داروهای گلوکوکورتیکوئیدی مصرف می کنند و یا هر فردی که دچار شکستگی های مشکوک ستون فقرات است و کسانی که مبتلا به بیماری های موثر بر جذب کلسیم هستند انجام شود.

آزمایش تعیین چگالی استخوان برای برخی زنان قبل از یائسگی نیز توصیه شده است . این آزمایش همچنین برای کنترل ، درمان و پیشگیری از پوکی استخوان بکار می رود. اندازه گیری چگالی استخوان یک آزمایش سریع و بدون درد و ارزان است . دقیق ترین این روشها توسط یک دانسیتومتر استخوان به نام DXA انجام می گیرد.

پزشک شما همچنین تست های آزمایشگاهی زیر را برای تعیین علل ثانویه پوکی استخوان انجام می دهد. تستهای آزمایشگاهی شامل :

_ تست کلسیم سرم

_ تست فسفر

_ تست پروتئین

_ تست هورمون تیروئید

_ تست آلکالین فسفات

_ تست عملکرد کبد و کلیه

برخی پزشکان دارای تجارب ویژه ای هستند که به تشخیص و درمان افراد مبتلا کمک می کند. رماتولوژیست ها در زمینه درمان بیماران مبتلا به آرتروز و مشکلات ماهیچه ای استخوان تخصص دارند. آندوکرینولوژیست ها در درمان بیماریهای سیستم آندوکرینی ( غدد و هورمون ) که میتواند شامل پوکی استخوان نیز باشد تخصص یافته اند.

درمان

شما مراحل مختلفی برای پیشگیری از پوکی استخوان می توانید طی کنید. مانند افزایش دریافت کلسیم ، ورزش مرتب ، دریافت استروژن و حفظ شیوه زندگی سالم که این عوامل به درمان بیماری نیز کمک می کنند. شما باید درباره خطرات و فواید درمان ها اطلاعاتی داشته باشید و هنگام مقایسه روشهای درمان ، اولویت ها و عوامل سلامتی را نیز در نظر بگیرید.

استروژن درمانی سرعت گسترش پوکی استخوان و خطر شکستگی را کاهش می دهد. این روش را اغلب برای زنان یائسه توصیه می کنند. و محققین دریافته اند که این قبیل درمانها باعث افزایش توده استخوانی حتی در زنان مبتلا به پوکی استخوان و یائسه می شود. درمانها بصورت قرص یا چسب است و قرصها داری استروژن و پروژسترون هستند.  شما ممکن است به آزمایش فیزیکی و تست خون و ادرار برای تعیین سایر بیماریهای ضعیف کننده استخوان احتیاج داشته باشید.

چه بخوریم و چه نخوریم❗️❓

لبنیات:نوجوانان و بزرگسالان تا 30 سال و زنان شیرده باید 2الی 3 وعده (هروعده معادل یک لیوان ) درروزشیر بخورند.

اگرشیررا تحمل نمی کنید ، ماست و پنیر جایگزین خوبی است، پیاله ای ماست و دو قطعه پنیر(اندازه دوقوطی کبریت) تقریبا معادل یک لیوان شیر کلسیم دارند.

میوه ها:اگر یک عدد سیب یا یک عدد موز، یک بشقاب از میوه هایی مانند توت یا انگور را یک وعده میوه حساب کنیم باید روزانه 4 الی 5 وعده میوه مصرف کرد ، میوه های خام بهترند.

سبزیها: یک وعده از سبزیها به اندازه 200گرم سبزی خام یا 150 الی 100 گرم سبزی پخته و 75 گرم کاهو یا 100 گرم سالاد مخلوط است. سعی کنید روزانه  2 الی 3 وعده سبزی بخورید ،  وحداقل یکی از این وعده ها به صورت خام باشد.

مصرف سویا خطر ابتلا به پوکی استخوان را کاهش می دهد.

نوشیدنی ها: روزانه حداقل حدود 2 لیتر مایعات بنوشید. (6  الی 8 لیوان )

ترجیحاً از نوشابه های غیر شیرین استفاده کنید. قهوه ،چای ، چای سیاه و نوشابه ها را خیلی نخورید، آب معدنی چنانچه از کلسیم غنی باشد نوشابه خوبی است.

هرگز الکل مصرف نکنید. ( الکل دفع کلسیم را از بدن زیاد میکند)

نمک زیاد مصرف نکنید.

پیاز می تواند از پوکی استخوان جلوگیری کند.

گوشت و ماهی و تخم مرغ : سعی کنید در هفته 2الی 3 بار قطعه ای گوشت در غذایتان باشد.( 30الی 100 گرم بیشتر از آن لازم نیست.) گوشت زیاد نخورید.

ازامعا واحشای حیوانات (دل ،جگر، قلوه،سیرابی، کله و پاچه ) بیش از یکبار در ماه استفاده نکنید.

روغن و چربی: برای آماده سازی غذا بیش از 2 قاشق مرباخوری از روغن آشپزی استفاده نکنید.

روزانه بیش از 2 قاشق مرباخوری کره  روی نان صبحانه نمالید. روزانه بیش از یک وعده غذای چرب و سرخ شده مثل سوسیس ، سس، کیک وشکلات مصرف نکنید.